ROYALTI VE LISANS (Sefa YAYLA-Gümrük Baskontrolörü)>>

ROYALTI VE LISANS  (Sefa YAYLA-Gümrük Baskontrolörü)>>


Dünyamız küçülüyor şeklinde başlayan yorumları son yıllarda daha sık duymaya başladık. Bunun nedeni hepimizin bildiği gibi teknolojideki gelişmelerin iletişim, haberleşme, ulaşım hızını artırmasıdır. Teknolojik gelişmelerin yanında, Dünya Ticaret Örgütü ve Gümrük Tarifeleri ve Ticaret Genel Anlaşmasının (GATT) da katkılarıyla giderek serbestleşen dünya ticaretinin etkisiyle, gelişmiş ülkeler üretim kapasitelerinin bir bölümünü, çok uluslu şirketleri vasıtasıyla veya şirketlerinin yapmış oldukları royalti lisans anlaşmalarıyla, nüfusu yoğun ülkelere taşıyarak, bir taraftan ucuz iş gücü, ucuz enerji, ucuz hammadde sayesinde malları daha ucuza üretme olanağına kavuşurken, bir taraftan da yerinde pazarlama, çevre kirliliğini bu ülkelerde bırakma gibi avantajlar elde etmektedirler.

Dünyadaki gelişmelere paralel olarak, ülkemizin de taraf olduğu Avrupa Gümrük Birliğine üye ülkeler arasında gümrük tarifeleri ve kotaları kaldırılarak, bölge içi ticaretin serbestleştirilmesine çalışılmakta ve üçüncü ülkelere ortak bir tarife uygulanmaktadır. Başka bir anlatımla üçüncü ülkelere uygulanan vergi oranları, tarife kotaları, tercihli tarifeler, tarımsal önlemler, anti damping, gözetim gibi önlemleri kapsayan Gümrük Birliği ile hedeflenen aynı zamanda, eş etkili önlemler arasında yer alan patent, marka, faydalı model, endüstriyel tasarımlar, coğrafi işaretler, entegre devrelerin topografyalarından oluşan sınai hakların tüm ülkelerde eşit ve etkin biçimde korunması ve bu sınai haklara paralel olarak; edebi eserler, müzik eserleri, resimler, tiyatro eserleri gibi eserlerin yaratıcılarının hakları ile bu eserleri çoğaltan ya da icra eden kişilerin haklarının korumasını kapsayan fikri haklardır.

Gümrük Kıymeti ve Royalti-Lisans

Yukarıdaki anlatımdan da görüleceği üzere, Gümrük Mevzuatı açısından Royalti-Lisans kavramları gümrük kıymeti ile ilgili olduğu kadar, Fikri ve Sınai Mülkiyet Hakları ile de ilgilidir. Aşağıda gümrük kıymeti açısından konu kısaca değerlendirilmeye çalışılmıştır.

4458 sayılı Gümrük Kanunu’nun 24. maddesinde; İthal eşyasının gümrük kıymetinin eşyanın satış bedeli olduğu, satış bedelinin ise Türkiye’ye ihraç amacıyla yapılan satışta Kanunun 27 ve 28. maddelerine göre gerekli düzeltmelerin de yapıldığı, fiilen ödenen veya ödenecek fiyat olduğu belirtilmiştir.

Gümrük Kanunu’nun 27. maddesinde; Kanunun 24. maddesine göre gümrük kıymeti belirlenirken, ithal eşyasının fiilen ödenen veya ödenecek fiyatına yapılacak ilaveler düzenlenmiştir.

Kanunun 27/1-c maddesinde; Kıymeti belirlenecek eşyanın satış koşulu gereği, alıcının doğrudan veya dolaylı olarak ödemesi gereken, fiilen ödenen veya ödenecek fiyata dahil edilmemiş olan royalti ve lisans ücretlerinin ithal eşyasının gümrük kıymetine dahil edileceği hüküm altına alınmıştır.

Ayrıca, 27/5. maddede ithal eşyasının gümrük kıymetinin belirlenmesi sırasında; eşyanın Türkiye'de çoğaltılması hakkı için yapılan ödemeler ile Türkiye'ye ihraç amacıyla satışında bir satış koşulu olmaması kaydıyla, dağıtım veya tekrar satış hakları için alıcının yaptığı ödemelerin maddenin 1. fıkrasının (c) bendi kapsamında değerlendirilmeyeceği ve fiilen ödenen veya ödenecek fiyata ilave edilmeyeceği de düzenlenmiştir.

Gümrük Kanunu’nun Uygulanmasına Dair Gümrük Yönetmeliği’nin 35. maddesinde Royalti ve lisans ücreti deyimi; ithal eşyasının imalatı, ihraç edilmek üzere satışı veya kullanımı ya da yeniden satışı ile ilgili olarak patent, dizayn, know-how, model, marka, tescilli tasarım, telif hakkı ve imalat prosesleri gibi adlar adı altında yapılan ödemeler olarak ifade edilmiştir.

Hukuk Terimleri Sözlüğünde royalti kavramı; bir lisans veya marka sahibinin sahip olduğu hakları bir başkasına devretmesi karşılığı aldığı bedel olarak, lisans kavramı ise; maddi olmayan hukuki bir malın, bir ihtiranın veya eserin, ücret karşılığında belli bir süre kullanmak üzere bir başkasına devrettiği sözleşme olarak tanımlanmaktadır.

Bütün bu tanımlardan da anlaşıldığı gibi, royalti ve lisansta bir bedel veya ücret ödeme söz konusudur. Royalti-lisans bedeli ithalat esnasında eğer faturada gösterilmişse gümrük açısından vergilendirmede her hangi bir problem yaşanmayacaktır. Royalti lisans bedelinin bir kısmı faturada gösterilmiş, bir kısmı ya da tamamı ithalatçının tüketiciye net satışları üzerinden ödeneceği konusunda bir sözleşme yapılmışsa, bu durumda eşyanın serbest dolaşıma girişi esnasında vergilendirilmemiş gümrük kıymeti ortaya çıkacaktır.

Bu husus öngörülerek; Gümrük Yönetmeliği’nin 45. ve 146. maddelerinde düzenlemeler yapılmıştır. Gümrük kıymetine ilave edilmesi gereken, ancak ihracatçı ve ithalatçı arasındaki sözleşme gereği söz konusu kıymet unsurları gümrük yükümlülüğünün başladığı tarihten sonra belli olacak eşyanın, Gümrük kıymetinin tespitinde, beyan sahibinin talebi üzerine, gümrük idarelerince basitleştirilmiş usuller uygulanır. Eşyanın serbest dolaşıma girişini basitleştirilmiş usule göre gerçekleştirenler genel, dönemsel ya da özet niteliğinde bir tamamlayıcı beyanda bulunur. Bir ay içinde gerçekleştirilen basitleştirilmiş usule göre yapılan işlemlere ilişkin tamamlayıcı beyan, eksik kıymet unsurunun mahiyet ve tutar itibariyle tahakkuk ettiği ayı takip eden ayın ilk üç günü içinde verilir ve vergileri de aynı süre içinde ödenir. Tamamlayıcı beyana isabet eden ithalat vergileri bakımından zaman aşımı tamamlayıcı beyanın verildiği tarihten sonra başlar.

Firmaların serbest dolaşıma giren eşyanın gümrük kıymetine girmesi gereken ve tamamlayıcı beyan konusu herhangi bir royalti lisans ücreti ödeyip ödemediklerini tespit etmek sanıldığı kadar zor değildir. Bu tespit için ilk olarak, firmaların markalı bir ürün ithal edip etmediğinin tespit edilmesi, ikinci olarak, vergi dairelerine yurt dışına gönderdikleri royalti ve lisans bedelleri için sorumlu sıfatıyla vermiş oldukları 2 no.lu KDV beyannamesinin olup olmadığının tespit edilmesi üçüncü olarak da her iki husus karine olarak alınarak ilgili firmadan royalti ve lisans sözleşmesinin istenilmesi suretiyle tespit edilebilmektedir.

Bundan sonra yapılacak işlem, Gümrük Kanunu, Gümrük Yönetmeliği ve 01 seri no.lu Gümrük Genel Tebliği çerçevesinde Royalti/lisans ücretinin, fiilen ödenen ve ödenecek fiyatın bir parçası olup olmadığının tespit edilmesine kalacaktır.

Sonuç olarak; Dünyamızda her geçen gün icat ve buluş yapanların haklarını ulusal ve uluslar arası düzeyde korumak amacıyla birçok kanun, uluslararası anlaşma ve sözleşme yapılmaktadır. Bunlardan başlıcaları, Avrupa Patent Anlaşması, Patent İşbirliği Anlaşması, Marka Tescili Kanunu, 556 sayılı Markaların Korunması Hakkında Kanun Hükmünde Kararname, Paris Sözleşmesi, TRİP’s, Nice Anlaşması, Viyana Anlaşması, Marka Kanunu Anlaşması ve Marka Protokolüdür. Ülkemizde bu haklarla ilgili görev Türkiye Patent Enstitüsü’ne verilmiştir. Bu haklarla ilgili teşkilatlar; Avrupa da, Avrupa Patent Ofisi (EPO), Dünya da ise, Dünya Fikri Mülkiyet Teşkilatıdır (WPO).

Ulusal ve uluslararası ticaretin serbestleşmesinin bir sonucu ve fikri ve sınai mülkiyet haklarının korunmasının bir yansıması olarak ortaya çıkan royalti ve lisans ücreti kavramı, gümrük açısından gümrük kıymeti ve vergilendirme anlamında giderek önemini artırırken, sahte veya taklit markalı ürün ithal ve ihracatının önlenmesi de vergilendirme kadar önem arz eden konuların başında gelmektedir.

Sosyal medyada paylaşın


Facebookta Paylaş | Tweetle

Copyright © Uğurlu Gümrükleme 2018.

  by: Design ilhanc